Schoenenfabriek van Haren vond oorsprong in Leeuwen [2]

In een serie van vier afleveringen kunt u het verhaal lezen over de familie van Haren, die vanuit het niets een nationaal concern wisten op te bouwen, dat zijn oorsprong vindt op de hoek van de Pastoor Jansstraat en de Dijkstraat.

Vorige week hebben we kunnen lezen welke dramatische gebeurtenissen in Leeuwen plaatsvonden tijdens de watersnood van 1861. In deze aflevering gaan we verder met de gevolgen van die watersnood.

De gevolgen.
Het dorp Leeuwen was veranderd in een grote zee waarop gedeeltes van huizen en schuren, kadavers, boomstammen, huisraad en talloze andere materialen ronddreven. Het complete inventaris van mandenmakerijen en klompenmakerijen dreef met de stroom mee. Het verschrikkelijke leed en de enorme schade waren niet te overzien. Er was behoefte aan levensmiddelen, geneesmiddelen en verzorging. De nood was hoog.

Niets of niemand was ontzien of was in staat gebleken om het woedende natuurgeweld te keren. Het water en het meegevoerde ijs hadden zich een weg gebaand door een enorm gat te slaan in de beschermende Waaldijk. Het water verspreidde zich over tienduizenden bunders landschap en richtte een schade aan, die in jaren niet zou kunnen worden hersteld. De mens had gedaan wat hij kon. Nu was het Gods tijd om te tonen wat Hij voor de bewoners en hun eigendommen voorzag.

Nergens was men op dat moment veilig. Eenieder was op overleving bedacht, maar moest daarvoor een ijzingwekkende strijd leveren. 52 inwoners van Leeuwen werden vermist. Daarvan zouden er uiteindelijk 37 zijn verdronken. 68 huizen waren totaal vernield. 103 huizen en schuren liepen forse schade op. De totale schade werd geschat op 270.000 gulden.

Op 21 maart werd de eerste overledene ten grave gedragen. Hendrik de Rappard zou dat jaar nog 100 worden, maar het lot besliste anders. Over de overige overledenen is weinig bekend. Jarenlang duurde het om de schade aan gebouwen en economie te herstellen, doch het menselijk geleden leed droegen de inwoners de rest van hun leven met zich mee.

Johanna van Beek bereikte de gezegende leeftijd van achtentachtig jaar en zal de herinnering aan haar wonderbaarlijke redding in haar lange leven ongetwijfeld mede zelf in stand hebben gehouden. Niettemin verdween zij aan het eind van de negentiende eeuw uit het collectieve geheugen en met haar de grote watersnoden die het rivierengebied hadden geteisterd. Rond de grote watersnoden van de negentiende eeuw is geen nationale herdenkingscultus ontstaan waarmee de herinnering levend werd gehouden.

Zo dat wel het geval was geweest, dan was het de vraag of daarmee de nationale herinnering intact was gehouden. Herinneringen aan ingrijpende gebeurtenissen dragen per definitie een episodisch, tijdgerelateerd karakter. Vrijwel onvermijdelijk verliest de levendige en emotionele herinnering, naargelang de aard van de gebeurtenis en de specifieke omgang ermee, in de loop der tijd aan kracht en kan zelfs uit het collectieve geheugen verdwijnen. Deze zienswijze verklaart niet alleen de teloorgang van de collectieve herinnering maar demonstreert tevens dat alleen nieuwe, soortgelijke gebeurtenissen en emoties verdwenen herinneringen nieuw leven kunnen inblazen.

Het bewijs daarvoor kunnen we vinden in de ontwikkelingen rondom de watersnood van 1926 in het Land van Maas en Waal en recentelijk in de nationale omgang met de bijna-rampen van 1993 en 1995. Voorbeelden die ons tegelijkertijd confronteren met de onderschatte maar centrale rol van de collectieve emotie in het ontstaan en teloorgaan van nationale herinneringsgemeenschappen.|

Volgende week kunt u lezen over hoe de familie van Haren zich losmaakt van alle ellende na de watersnood en probeert met de productie van schoenen een nieuw bestaan op te bouwen.